Positieve psychologie en geluk

Ik word niet blij van het woord ‘geluk’ – vooral wanneer ik me naar voel. Maar wat als geluk een betekenisvol, dieperliggend iets is, wat je eigenlijk altijd bij je draagt, ook wanneer je je slecht voelt? Dat voel ik wel.

Volgens de positieve psychologie is geluk belangrijk. Het beschermt ons bijvoorbeeld tegen burn-out en depressie. Zo’n langdurige crisis kan leiden tot persoonlijke groei, maar ook zonder crisis is groei mogelijk. Hieronder lees je meer over positieve psychologie en geluk.

Wat is geluk?

In de positieve psychologie wordt nu vaker het woord welbevinden gebruikt. De mogelijkheid om te presteren, het hebben van sociale contacten, autonomie en betekenis (als: ‘betekenis geven aan…’) dragen onder andere bij aan je welbevinden. Betekenis maakt een pijnlijke situatie inderdaad minder pijnlijk. En vrienden en familie helpen hier meestal ook bij.

Er is zoiets als korte termijn welbevinden in het nu: je lekker voelen. Ook is er lange termijn welbevinden, wat meer gaat over zin, betekenis en persoonlijke groei. Lange termijn welbevinden zegt iets over hoe tevreden je over je leven bent. Korte en lange termijn welbevinden zorgen er tezamen voor dat je jezelf wel of niet gelukkig noemt. Ik denk dat het korte termijn welbevinden bij mij vrij veranderlijk is en dat ik op de lange termijn stabieler ben. Er is iets waar ik op terug kan vallen.

Hoe ontwikkel je welbevinden? Om deze niet te beantwoorden vraag te beantwoorden, vliegen we even door de vijf principes die ten grondslag liggen aan de positieve psychologie:

1. Bruggen bouwen

Dit eerste principe gaat over wetenschap. Het is belangrijk dat we bruggen bouwen tussen de universiteit en de ‘buitenwereld’. Mensen die in de praktijk met mensen werken kunnen kwaliteit leveren door op de hoogte te blijven van psychologisch onderzoek.

Ten tweede moeten we zorgen voor kruisbestuivingen tussen disciplines. De werkelijkheid is niet afgebakend, dus disciplines zouden dat ook niet moeten zijn.

2. Persoonlijke verandering is mogelijk

Het tweede principe zegt iets over de positieve insteek van de positieve psychologie.

We kunnen de gemiddelde mens bestuderen en beschrijven. Maar we kunnen ook het buitengewone bestuderen en achterhalen wat dit ons voorschrijft. Uitzonderlijk weerbare, creatieve of artistieke individuen tonen ons dat persoonlijke groei mogelijk is. Zo kan iemand ons bijvoorbeeld laten zien dat het mogelijk is rust te vinden nadat je een groot verlies hebt geleden. Hoe heeft die persoon dat gedaan?

3. Interne factoren bepalen vooral je geluk

Dan Gilbert toonde aan dat we slecht zijn in voorspellen hoe (on)gelukkig we van een gebeurtenis zullen worden. In de praktijk keren we telkens terug naar ons basisniveau van geluk, zelfs na het winnen van de loterij. We raken namelijk gewend aan fijne situaties als leefomgeving en salaris. Alleen extreme externe omstandigheden – zoals leven in een dictatuur – is blijvend van invloed op je (on)geluk.

De meeste mensen denken dus: “als… dan ben ik gelukkig”. Ze klimmen langs een schuine lijn omhoog – naar een betere baan, een mooier huis, een nog leukere partner, meer erkenning en waardering van anderen etc. – hopende dat ergens bovenaan het grote geluk op ze zit te wachten. Het probleem is dat de wereld om je heen continu verandert en dat alles went.

Je kan je basisniveau van geluk volgens Gilbert alleen maar blijvend verhogen door de lens waardoor je naar de wereld kijkt te veranderen. Je kunt bijvoorbeeld met meer dankbaarheid kijken naar wat je dag in dag uit meemaakt. Er is namelijk veel om dankbaar voor te zijn, alleen zien we dat al snel niet meer.

Je kunt je ontwikkeling plaatsen in een cirkel in plaats van langs een schuine lijn. In het midden van de cirkel ben je in balans. Soms raak je even uit koers, bijvoorbeeld wanneer je iets of iemand verliest. Maar… geregeld ben je ook al waar je wilt zijn – er is niet heel veel meer nodig. Je voelt je niet per se altijd goed in het midden, maar je kunt wel helder naar je situatie kijken.

4. We moeten de menselijke natuur gehoorzamen

We moeten accepteren dat de menselijke natuur niet volmaakt is. Wijs je eigen jaloezie, depressie, angsten, hebzucht en stress niet af. Streven naar perfectie is een uitzichtloze onderneming. Dit brengt me bij een belangrijk mantra van Tal Ben-Shahar:

The permission to be human

Je jaloezie, depressie, angst en stress zijn door en door menselijk. Je hoeft er niet tegen te vechten – het mag er zijn. Het inzicht dat je je niet altijd gelukkig hoeft te voelen, maakt dat je je minder vaak echt ongelukkig voelt. The permission to be human! 

5. Geluk moet het doel zijn

Gelukkige mensen ervaren over het algemeen veel positieve emoties. Liefde, dankbaarheid, plezier en hoop worden hier ook als positieve emoties gezien. Fredrickson (2002) ontdekte dat positieve emoties niet alleen lekker voelen, maar ook onze actie-repertoires verbreden en onze persoonlijke hulpbronnen blijvend doen toenemen. Positieve emoties dragen op die manier bij aan weerbaarheid. In het vorige artikel beschreef ik al hoe weerbaarheid depressie kan voorkomen. Positieve emoties maken het makkelijker negatieve emoties te hanteren. Ze zorgen voor meer motivatie, vrijgevigheid, creativiteit, optimisme, energie en succes.

Hier zijn we iets interessants op het spoor: het voelen van plezier, liefde, hoop of dankbaarheid kan je enorm helpen in zware (en minder zware) tijden. Niet als trucje om je nare gevoel weg te werken, maar om weer helder om je heen te kunnen kijken. Vaak is het mogelijk om dankbaarheid toe te voegen aan een moeilijke situatie… of liefde.

In een staat van stress zijn onze actie-repertoires juist erg beperkt. Dan weten we ons geen raad en lopen we leeg. We zien alles somber in en kunnen geen goede keuzes meer maken. Met deze kennis in het achterhoofd kan je je in zo’n situatie afvragen of je wat dankbaarheid of liefde aan de situatie toe zou kunnen voegen. Je hoeft dit niet te forceren; het kan of het kan niet.

En… wat zeg je ervan? Ben je gelukkig?

Dit was een samenvatting van les drie van Harvard’s introductie in de positieve psychologie, met een creatieve draai, dat wel.

DE KOMENDE WEKEN:

Les 1: Introductie

Les 2: Positieve psychologie en de depressie-epidemie 

Les 3: Ben jij gelukkig? (dit artikel)

Les 4: Overtuigingen als zelfvervullende voorspellingen

Les 5: Optimisme

Les 6: Focus

Les 7: Veranderen

Les 8: Doelen stellen

Les 9: Perfectionisme

Les 10: Mindfulness en meditatie

Les 11: Humor

Les 12: Intieme relaties

Les 13: Zelfvertrouwen

Les 14: Gezond lichaam, gezonde geest

Les 15: Conclusie