02/04/2017

Positieve psychologie en depressie

De komende weken geef ik een samenvatting van het populairste vak in de geschiedenis van Harvard: Positive Psychology 1504. Vandaag het tweede artikel. In het vorige artikel keken we naar wat positieve psychologie is. Maar waarom bestaat het vakgebied eigenlijk? Wat heb jij eraan?

Om deze vraag te beantwoorden, ga ik het hebben over de op dit moment meest voorkomende psychische aandoening in de westerse wereld: depressie. Ik ben nooit depressief geweest en wil absoluut niet de suggestie wekken dat ik weet hoe het voelt om lange tijd met de emotionele en fysieke pijn van deze zeer ingrijpende ziekte te leven.

Inhoud

1 Depressie komt steeds vaker voor

2 Hoe vaak?

3 Wat is dat eigenlijk, depressie?

4 Verschil met burn-out

5 Wat maakt ons zo somber?

6 Onze levensstijl

7 Behandelen en voorkomen

8 DE KOMENDE WEKEN:

Depressie komt steeds vaker voor

Veel studies laten een ongelofelijk toename in het aantal depressies in de westerse wereld zien. Dit komt deels doordat de diagnose nu sneller wordt gesteld dan vroeger. Er zijn echter studies gedaan die hier rekening mee houden en nog steeds een duidelijke toename van depressie vinden; depressie komt nu vaker voor en dan vooral onder jonge mensen (18-29 jaar), zo blijkt.

Hoe vaak?

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie van de Verenigde Naties wordt depressie rond 2020 volksziekte nummer één. In 2014 gaven ruim een miljoen Nederlanders aan het afgelopen jaar een depressie te hebben gehad. Persoonlijk vind ik dat een schokkend aantal.

Terwijl ik dit schrijf, zit ik in een cafeetje. De serveerster – van mijn leeftijd – vraagt geïnteresseerd waar ik over schrijf. “Depressie en positieve psychologie.” Ze vertelt me dat ze een paar jaar geleden depressief was en een tijdje opgenomen is geweest. De wachtlijsten waren lang, viel haar op. “Veel mensen vonden het toen moeilijk om aan me te vragen hoe het met me ging. Er heerst nog steeds onbegrip en taboe.”

Wat is dat eigenlijk, depressie?

Wanneer je lijdt aan een depressie, raak je ondergedompeld in somberheid. Als je minimaal twee weken het grootste gedeelte van de dag last hebt van een sombere stemming of een verlies van interesse of plezier, dan heb je mogelijk een depressie. Daarnaast moet je volgens de DSM-5 nog vier van de volgende kenmerken af kunnen vinken:

veranderd eetpatroon (vergrote eetlust of afname in eetlust)
veranderd slaappatroon (weinig of juist veel meer slapen)
moeheid of energieverlies
trager bewegen, of juist lichamelijk onrustig
buitensporige schuldgevoelens of het gevoel waardeloos te zijn
concentratieverlies, besluiteloosheid
gedachten aan dood of zelfdoding

Over het algemeen houdt een depressie vele maanden aan.

Verschil met burn-out

Deze verschijnselen lijken veel op die van een burn-out. Bij een type 2 burn-out (totale uitputting) is het cortisolgehalte echter laag en bij een depressie juist hoog. Depressie is een stemmingstoornis en burn-out een energiestoornis. Iemand die burn-out is, kan vaak nog blij worden van zaken buiten het werk. Iemand die last heeft van een depressie ervaart de negatieve stemming in alle levensterreinen. Depressie kan deels erfelijk zijn en bij burn-out lijkt dit niet het geval.

Wat maakt ons zo somber?

Hoe kan het dat zo veel Nederlanders lijden aan depressie? Wanneer we de vele onderzoeken induiken, vinden we duizenden factoren. De oorzaak van het ontstaan van een depressie is over het algemeen een combinatie van erfelijkheid, persoonlijkheid en omstandigheden. Onder persoonlijkheid vallen bijvoorbeeld veel piekeren, weinig zelfvertrouwen, negatief denken, perfectionisme, faalangst en onvoldoende veerkracht. Qua omstandigheden kunnen heftige ervaringen bijdragen aan een depressie.

Een onderliggende oorzaak van depressie zou onze stressrespons kunnen zijn. Deze respons is ‘ontwikkeld’ om ons te beschermen tegen roofdieren. Veel mensen in de westerse wereld verkeren onnatuurlijk lang in een staat van stress. Dit kan leiden tot een disbalans in neurotransmitters, met als gevolg een depressie. Aboriginals blijken niet tot nauwelijks last te hebben van depressie. Is er iets mis met onze levensstijl?

Onze levensstijl

99,9% van de menselijke geschiedenis leefden we als jager-verzamelaars. Tweehonderd jaar geleden is onze leefomgeving vanwege de Industriële Revolutie ingrijpend veranderd. De mens heeft zich hier nog niet op aan kunnen passen. Er is dus sprake van een mismatch tussen onze genen, ons lichaam en de wereld waar we in leven.

We were never designed for the sedentary, indoor, socially isolated, fast-food laden, sleep-deprived, frenzied pace of modern life. Stephen Ilardi

En dan is er nog het feit dat we tegenwoordig steeds meer geloven dat succes een keuze is. Dit maakt de ziekte nog ondraaglijker.

Behandelen en voorkomen

Antidepressiva blijken de depressie-epidemie niet op te kunnen lossen. Wat betreft onze levensstijl kunnen we meer gaan bewegen (sport is een zeer effectief medicijn), zorgen voor voldoende omega-3-vetzuren inname (1000mg-2000mg EPA), meer tijd buiten doorbrengen, oefenen in minder piekeren, langer slapen en zorgen voor meer sociale steun en verbondenheid (wat erg lastig is voor mensen met een depressie. Een huisdier kan ook helpen).

Het is zaak dat we gaan werken aan de weerbaarheid van mensen met en zonder depressie. Weerbaarheid is eigenlijk een psychologisch immuunsysteem dat ons beschermt tegen depressie. En daar is de positieve psychologie naar op zoek.

Human systems grow in the direction of what they persistently ask questions about.

De positieve psychologie stelt continu vragen over weerbaarheid en wil zo bijdragen aan onze weerbaarheid. Er worden positieve factoren gevonden, zoals…

Voldoende sociale steun van vrienden en familie
Optimisme en zelfvertrouwen
Geloof en zingeving
Anderen helpen
Focussen op je sterke punten
Doelen stellen

We kunnen dus actief werken aan het voorkomen van deze ingrijpende ziekte. Daarnaast kan positieve psychologie ook worden ingezet wanneer er al sprake is van een depressie. We kunnen de ziekte niet uitbannen; er is sprake van erfelijkheid en mensen maken soms vreselijke dingen mee. Maar we kunnen ons wel gaan wapenen tegen de epidemie die depressie momenteel is.