wanneer weer werken na burn out

Jos Nierop

Wanneer weer werken na burn out? Waarom duurt een burn-out zo lang?

Grenzen

Je hebt het moment van breken meegemaakt; het was te veel en je kon echt niet meer verder. Je focus verschoof toen naar herstel, een proces waarin allerlei vragen opkwamen: Doe ik het goed? Word ik ooit ‘beter’? Wanneer kan ik weer werken? Waarom duurt dit zo lang?

Soms lijkt de situatie uitzichtloos; je blijft je moe voelen. In dit stuk lees je hoe het kan dat een herstellen van een burn-out erg lang kan duren – en wat een goede kijk is op de vraag ‘wanneer weer werken na burn out?’

Burn-out is een fysiek probleem

Voordat we de diepte in gaan een belangrijke opmerking: in dit artikel ga ik ervan uit dat we een burn-out moeten verklaren vanuit een biopsychologisch perspectief (en niet een psychosociaal perspectief). Hiermee bedoel ik dat wat betreft de oorzaken en het herstel zowel de biologie (ons lichaam) als de psyche een belangrijke rol spelen. Over het fysieke aspect schreef ik eerder al het blog: Het limbisch systeem – leer het kennen om stress te verminderen. In de huidige behandeling is nu veel te weinig aandacht voor het fysieke aspect.

wanneer weer werken na burn out

In het kort: wat is burn-out?

Een burn-out kenmerkt zich door:

  1. Extreme vermoeidheid. Wat ook kan, is dat je voornamelijk spanningsklachten ervaart, vanwege de eerdere compensatoire stressreactie in het lichaam (het lichaam gebruikt een noodaggregaat om te blijven functioneren terwijl je eigenlijk te moe bent).
  2. Cognitief functieverlies. Zelf een boek lezen kan te veel zijn; in het ergste geval kunnen mensen maar aan één ding tegelijk denken.
  3. Emotionaliteit. Snelle overprikkeling en heftige emoties.
  4. Pseudopsychopathologie. Burn-out ziet men soms ten onrechte als angststoornis, fobieën/vermijdingen, obsessieve karakterneurose, depressieve stemmingsstoornis of ik-zwakke persoonlijkheid.
  5. Gezondheidsverlies. We weten het: stress maakt ziek.

Het lichaam in overdrive – ons noodaggregaat

Wanneer er op gezonde stress te weinig rust en ontspanning volgt, ontstaat er een ongezonde situatie. Maar ook wanneer de druk vanuit de omgeving te hoog is, gaat het mis. Er gaat meer (fysieke) energie UIT dan dat er energie IN stroomt. Ons intelligente lichaam reageert op zo’n situatie met een compensatoire stressreactie, wat wil zeggen dat het stresssysteem gewoon nog wat harder gaat werken.

Na een lange periode van chronische stress vindt het eerste fysieke kantelpunt plaats naar ‘Overspannen‘ zijn. Het lichaam beschouwt de vreemde neurohormonale waarden in het lichaam vanaf dan als het nieuwe normaal. We kunnen dit zien als het in werking treden van een ‘noodaggregaat’, na het hebben uitgeput van al onze reserves.

wanneer weer werken na burn out

Wanneer het noodaggregaat stuk gaat

Het tweede kantelpunt vindt plaats wanneer het noodaggregaat het laat afweten: burn-out.

Er is nu sprake van een zeer grote ‘herstelschuld’, wat wil zeggen dat het lichaam uitgeput is en van de de grond af aan weer moet herstellen en opbouwen.

Herstel is lastig aangezien de actie-modus van het autonome zenuwstelsel zijn dominante rol wil blijven vervullen, het lichaam wil blijven over-compenseren.

Een burn-out vraagt hoe dan ook om langdurig herstel

Hoe kan het dat een kwart van de mensen met een burn-out na een jaar nog niet hersteld is? Dit heeft ermee te maken dat burn-out ook een fysiek probleem is en ervoor kan zorgen dat de herstelcapaciteit van mensen beschadigd raakt.

Vier variabelen zijn van invloed op onze biologische herstelcapaciteit:

  1. Herstelduur. De tijd die we besteden aan rust en slaap.
  2. Kwaliteit van slaap.
  3. Fysiologisch herstelvermogen. Blijft het lichaam in de herstelmodus of schiet het door stress toch in de actiemodus?
  4. Herstelgedrag. Wat je in je vrije tijd doet om je herstel te bevorderen. Neem bijvoorbeeld regelmatig een pauze en leer de gewoonte af om door te forceren wanneer je eigenlijk al moe bent.

Herstellen van een burn-out duurt zo lang doordat onze hardware (waaronder ons brein) beschadigd is geraakt; we zijn ons denkvermogen verloren en reguliere therapie werkt dus in eerste instantie niet goed. We kunnen bijvoorbeeld last krijgen van de vicieuze cirkel van slaapproblemen: hoge stress zorgt ervoor dat we slecht slapen, wat zorgt voor compensatoire stress de volgende dag, waardoor we die nacht slecht slapen etc.

Hoe kun je je herstel bevorderen? Sonnentag (2014) doet al jaren onderzoek naar herstelgedrag:

Zij [Sonnentag] toont aan dat de activiteit van mensen in hun vrije tijd (overt) van grote invloed is op hun slaapkwaliteit en daarmee op hun functioneren de volgende dag. In recent onderzoek (Sonnentag & Fritz, 2014) laat zij bovendien het grote belang zien van de (overt) factor psychological detachment. Het ‘loslaten’ van elke gedachte aan werk tijdens de vrije tijd bevordert het herstel in hoge mate. Maar detachment doet meer: het brengt psychische en lichamelijke ontspanning teweeg en is niet alleen positief gerelateerd aan goede slaap, gevoelens van uitgerustheid en zin in het werk, maar ook aan algemene gezondheid en allerlei andere positieve psychische en fysieke variabelen.

Waarom Duurt Burn-out Zo Lang, Sonja van Zweden (2015), p. 12
wanneer weer werken na burn out

Wanneer weer werken na een burn out?

Doordat het lichaam bij burn-out lange tijd ongezond heeft gecompenseerd door stresshormonen te blijven aanmaken, is er een ontregeling ontstaan in de werking van onze actie- en rustmodus. Juist die rustmodus is noodzakelijk om te kunnen herstellen van een burn-out. Dit vraagt o.a. om een lange periode van weinig prikkels, weinig druk en weinig stress, naast (onder andere) kwalitatieve slaap en regelmatige pauzes.

Pas wanneer de fysieke schade en de fysieke disbalans enigszins hersteld zijn – wat je o.a. kunt merken aan een verminderde vermoeidheid, een verbeterde aandacht, minder heftige emoties – kun je weer stap-voor-stap aan het werk.

Meer weten? Wellicht heb je wat aan mijn burn-out herstel video’s op YouTube:


Bron: Waarom Duurt Burn-out Zo Lang, Sonja van Zweden (2015)