In het vorige blog heb je kunnen onderzoeken of jij hoogsensitief bent. Nu kijken we preciezer naar wat hoogsensitiviteit is. Misvattingen omtrent hoogsensitiviteit vind je hier.
Hoogsensitiviteit is niet hetzelfde als ‘iemand die snel overprikkeld is’. Mensen met ADHD, autisme en PTSS zijn ook snel overprikkeld. Hoogsensitiviteit is meer dan dat.
Gevoeligheid voor en diepe verwerking van stimuli
Het zenuwstelsel van mensen verschilt wat betreft de mate waarin ze reageren op eenzelfde situatie. Net als bij katten, honden, paarden en apen is dit genetisch bepaald. Sommige mensen nemen sneller en subtieler geluiden, beelden, pijn etc. waar dan andere. Het is niet zo dat de zintuigen van hsp’ers beter werken; de prikkels worden alleen intenser en nauwkeuriger verwerkt. Het verschil tussen mensen zit ‘m in de manier van verwerking van prikkels.
De Amerikaans psychologe Elaine Aron maakt de vergelijking met een sorteermachine. Een hooggevoelige sorteert prikkels in tien varianten, terwijl een minder gevoelig persoon zo’n vijf of misschien slechts twee varianten waarneemt.
Hoogsensitieve mensen pauzeren om te checken of er geen gevaar dreigt en zijn in die zin ‘angstiger‘ aangelegd. Ze zijn in staat prikkels waar te nemen die enerzijds het ontwikkelen, overleven en voortplanten van het individu bedreigen en anderzijds het ontwikkelen, overleven en voortplanten van de soort bevorderen. Vandaar dat hoogsensitiviteit genetisch is vastgelegd; het is in dat licht een zeer nuttige eigenschap!
Wat is hoogsensitiviteit precies?
We kunnen hoogsensitiviteit puntsgewijs samenvatten. Hoogsensitiviteit is…
- een aangeboren temperament of karaktereigenschap
- met een grote gevoeligheid voor interne en externe stimuli
- het diepgaand verwerken van
- en intens reageren op deze stimuli (Bergsma, 2018)
We slaan de plank dus mis wanneer we dit samenvatten met ‘hsp’ers zijn gevoelig voor prikkels’. Ook is het nogmaals niet zo dat hsp’ers ‘betere zintuigen’ hebben. Hsp’ers merken het subtiele op (intern en extern) en verwerken dat diepgaand. Dit is een onderdeel van hun persoonlijkheid.
Kenmerken van hoogsensitiviteit
Om inzicht te krijgen in hoogsensitiviteit is het van belang te weten welke kenmerken een hsp’er over het algemeen vertoont. Uiteraard hoef je niet bij elk kenmerk aansluiting te vinden, maar dit is een algemeen beeld. Het kan zijn dat je je totaal niet herkent in een of meerdere punten, afhankelijk van je voorgeschiedenis of persoonlijkheid. Belangrijk om te vermelden, is dat ik hieronder de meer ‘populaire’ kenmerken van hoogsensitiviteit deel en niet zo zeer de wetenschappelijk gevalideerde kenmerken. Die volgen hierna.
- Je neemt gedetailleerder, subtieler en intenser waar dan de meeste anderen in je omgeving.
- Je reageert vaak met weerstand op verandering.
- Je voelt je in veel (sociale) situaties niet op je gemak.
- Je denkt na over de zin van leven en dood.
- Je ervaart ook de emoties van anderen intens.
- Je bent gevoelig voor prikkels van buitenaf.
- Je bent snel geraakt, zowel in positieve als negatieve zin.
- Je bent vaak plichtsgetrouw en perfectionistisch.
- Je bent vaak zorgzaam en hebt oog voor de behoeften van anderen; soms heb je moeite om je grenzen aan te geven.
- Je hebt een verfijnd gevoel voor humor en houdt niet van platheid en geweld.
- Je bent snel geroerd door de schoonheid van de natuur, kunst en muziek.
- Je hebt moeite met planning en structuur.
- Je kunt verlegen overkomen, hoewel je dat niet bent.
- Je functioneert minder goed als je geobserveerd of geëvalueerd wordt.
- Je hebt een rijk en diep gevoelsleven.
- Je voelt stemmingen en sferen goed aan.
- Je hebt relatief vaak last van stress, spanning en fysieke klachten, zoals hoofdpijn, allergieën, maag- en of darmklachten of chronische vermoeidheid.
- Je bent gevoelig voor pijn.
- Je hebt wel eens last van stemmingswisselingen, angsten of periodes van depressiviteit.
- Je hebt een gevoelig lichaamssysteem en kunt snel en heftig reageren op warmte en kou, ongeschikt voedsel, alcohol of juist een gebrek aan voeding en vocht.
- Je bent gevoelig voor verslavingen, zoals roken, drinken, drugsgebruik etc.
Mijn inziens is dit een goed lijstje, ook al herken ik me als hoogsensitief persoon niet in alle punten.
Vanuit wetenschappelijk perspectief worden vooral de volgende kenmerken in verband gebracht met hoogsensitiviteit:
- Inlevingsvermogen. Dit wil niet zeggen dat hsp’ers anderen altijd willen helpen. Ze zijn gewoon goed in het lezen en aanvoelen van de gevoelens, wensen, belangen etc. van de ander. Vervolgens houden ze hier veel rekening mee. Wanneer je dit koppelt aan de soms aanwezige grotere gevoeligheid of angst voor afwijzing, ontstaat er een sterke neigen tot pleasen.
- Agressie. Overprikkeling is als een vulkaan die wil uitbarsten. Kinderen maken vaak ruimte voor de agressie die ze voelen en volwassen ‘ontploffen’ soms ook. Er zijn echter ook veel mensen bij wie de agressie zich manifesteert als spanning in het lijf.
- Emotionaliteit. Hsp’ers kunnen erg emotioneel worden. Dit kun je ook zien als een manier waarop je zenuwstelsel aangeeft dat het toch even te veel is geweest.
- Opgewonden gedrag. Opgebouwde spanning – positief of negatief – kan tot uiting komen in een soort hyperactiviteit.
- Moeite met verandering. Verandering van situatie leidt natuurlijk tot een overload aan nieuwe prikkels en dat is al snel te veel. Een hsp’er wordt een ‘klassieke’ hsp’er in nieuwe, onvertrouwde situaties.
- Zich afgewezen voelen. De angst voor afwijzing en de focus daarop is vaak sterk aanwezig.
- Lawaai. In een lawaaiige omgeving loopt je emmer vrij snel vol. Een goede koptelefoon die het geluid blokkeert, is een must. (Ik ben recent overgestapt op Sony WF-1000XM4 – Volledig draadloze oordopjes met Noise Cancelling, de beste op de markt, heel tevreden.)
- Hang naar rechtvaardigheid. Een hsp’er wil meer dan anderen rechtvaardig behandeld worden; conflicten en vervelende of oneerlijke omgangsvormen worden als extra bedreigend ervaren.
In een relatief recent opgestelde vragenlijst van prof. dr. Elke van Hoof komen deze kenmerken duidelijk terug:
- Ik word mijn omgeving gewaar in al zijn nuances.
- Tijdens drukke dagen merk ik dat ik de behoefte heb om me terug te trekken in mijn bed, in een verduisterde kamer of op een andere plek waar ik wat privacy heb en afgeschermd ben van prikkels.
- Ik word gemakkelijk overweldigd door dingen als fel licht, sterke geuren, grove weefsels of sirenes dichtbij.
- Ik word diep geraakt door kunst of muziek.
- Soms worden mijn zenuwen zo op de proef gesteld dat ik me even moet afzonderen.
- Ik schrik gemakkelijk op.
- Wanneer mensen zich in een fysieke omgeving niet op hun gemak voelen, weet ik meestal wat nodig is om het voor hen aangenamer te maken (bijvoorbeeld de verlichting of het meubilair aanpassen).
- Ik ben geërgerd als mensen proberen me te veel tegelijk te laten doen.
- Ik word op een onaangename manier geprikkeld als er te veel om me heen gebeurt.
- Veranderingen in het leven maken me overstuur.
- Ik heb een neus voor delicate of fijne geuren, smaken, geluiden of kunstwerken en geniet ervan.
- Het is voor mij een prioriteit om mijn leven zo te organiseren dat situaties die me van streek maken of overweldigen, vermeden worden. Ik heb immers ervaren dat dit me helpt.
- Intense prikkels, zoals harde geluiden of chaotische toestanden, vind ik hinderlijk.
- Als ik bij het uitvoeren van een taak met iemand moet wedijveren of door iemand geobserveerd word, word ik zo zenuwachtig of trillerig dat ik het veel minder goed doe dan ik anders zou doen.
Samenvattend
Hoogsensitiviteit is een aangeboren karaktereigenschap, die iemand in meer of mindere mate gevoeliger maakt voor (subtiele) interne en externe stimuli – en deze diepgaander verwerkt. Dit zorgt ervoor dat hoogsensitieve mensen ‘meer waarnemen’ – wat zowel voor– als nadelen met zich meebrengt!
Bronnen
Bergsma, E., www.hoogsensitief.nl
Deze pagina bevat één of meerdere affiliate links, meer info hierover lees je hier.
Mooi stuk, dank 🙂