Wat een negatieve titel! Ik bedoel natuurlijk niet dat alle Nederlanders ziek worden van hun werk, maar in alle eerlijkheid zijn het er wel veel. In de Arbobalans geeft TNO een actueel beeld van de gezondheid van de werkende Nederlander en de cijfers liegen er niet om: het gaat zeker niet dramatisch slecht, maar het moet wel beter, vooral op het gebied van burn-out. Heb jij last van werkdruk en ben je benieuwd hoe vaak dit voorkomt, lees dan dit artikel.
We zitten steeds meer achter een beeldscherm
In 2015 bestond de beroepsbevolking in Nederland uit 8,3 miljoen werkenden. Wat betreft fysieke arbeidsomstandigheden zien we dat het aandeel werknemers dat meer dan 6 uur per dag beeldschermwerk verricht (een kritische grens voor de kans op (chronische) nek-, schouder- en armklachten) stijgt naar 25% in 2015.
Behalve deze noemenswaardige statistiek over fysieke arbeidsomstandigheden ga ik hieronder specifiek in op psychosociale arbeidsomstandigheden. Die vragen – met het oog op het aantal dagen verzuim – de nodige aandacht. (Ik ben het er overigens niet mee eens dat RSI puur een uiting van een fysieke arbeidsbelasting is, maar daar ga ik in een later blog goed op in.)
Bij psychosociale arbeidsbelasting (PSA) heb je last van dit soort zaken:
- lage autonomie (je leidinggevende bepaalt wat je moet doen)
- hoge werkdruk
- hoge emotionele belasting (vanwege de aard van het werk)
- ongewenst gedrag
- een conflict met een collega en/of leidinggevende
- weinig sociale steun van collega’s en/of leidinggevenden
De cijfers uit de Arbobalans spreken voor zich: veel mensen worden ziek van PSA.
18% loopt risico op burn-out
Het aandeel werknemers met hoge taakeisen (snel moeten werken, veel werk moeten doen, hard moeten werken of hectisch werk hebben) én lage autonomie (dat je weinig zeggenschap hebt over wanneer je wat doet en op welke wijze) steeg van 16% in 2007 naar 18% in 2015. Bij deze risicogroep is er duidelijk een verhoogde kans op werkstress en burn-out. (38% van de werknemers rapporteert in 2015 regelmatig met hoge taakeisen te maken te krijgen. 44% heeft regelmatig last van lage autonomie.) Vooral in het onderwijs, de gezondheidszorg en de horeca komt de combinatie van hoge taakeisen én lage autonomie vaak voor.
Taak voor werkgevers
Zogenaamde “regelmogelijkheden” maken het makkelijker om met hoge taakeisen om te gaan. Autonomie is daar een voorbeeld van. Je mag dan voor een groot deel zelf bepalen hoe en wanneer je je werk doet. Andere regelmogelijkheden zijn functionele steun van leidinggevenden en participatie in de besluitvorming (Wiezer e.a., 2012). Hier is dus een taak weggelegd voor werkgevers.
11% leidt aan een beroepsziekte
In welke zin maak werk ons ziek? Ik heb het hier over zogenaamde ‘beroepsziekten’. In 2014 heeft 11% van de werknemers een beroepsziekte die daadwerkelijk door een arts is vastgesteld. De categorieën beroepsziekten die zich in 2014 het meest voordoen zijn:
- Aandoeningen aan het bewegingsapparaat
- RSI (53.800)
- Lage rug aandoeningen (42.400)
- Psychische aandoeningen
- Overspannenheid/burn-out (79.000)
Op individueel niveau leiden vooral een hoge emotionele belasting, een conflict met de leidinggevende en hoge taakeisen tot een beroepsziekte. Op populatieniveau valt volgens de Arbobalans de meeste winst te behalen door het aanpakken van herhalende bewegingen, hoge taakeisen en het verhogen van de bevlogenheid (dan heeft iemand hart voor zijn werk).
Vooral burn-out zorgt voor veel verzuim
Beroepsziekten veroorzaken veel extra verzuim. Een werknemer met een beroepsziekte verzuimt gemiddeld 31 dagen per jaar. Dat is 25 dagen méér dan een werknemer zonder beroepsziekte die gemiddeld 6 dagen verzuimt.
Het aantal dagen verzuim in de populatie per type beroepsziekte:
- Overspannenheid/burn-out: 3.443.100 dagen
- Depressie: 1.042.600 dagen
- Lage rug aandoening: 781.900 dagen
Qua verzuimvolume (aantal verzuimdagen x aantal verzuimgevallen) scoort ‘psychische klachten, overspannen, burn-out’ het hoogst met 22%. Als tweede ‘griep of verkoudheid’ met 13,2%.
42% van het aantal verzuimdagen is werkgerelateerd
In 2015 geeft 24% van de werknemers die hebben verzuimd aan dat de klacht bij hun laatste verzuimgeval deels of hoofdzakelijk aan het werk gerelateerd is. Doordat een werkgerelateerde verzuimepisode gemiddeld langer duurt dan een niet aan het werk gerelateerde, vormen deze gevallen een groot deel van het totaal
aan verzuimdagen, namelijk 42%. In 22% van het totale aantal (werkgerelateerde en niet-werkgerelateerde) verzuimdagen bij het laatste verzuim speelt psychosociale arbeidsbelasting een rol en in 12% de fysieke belasting.
Kosten
Het kostenplaatje is wat mij betreft niet het belangrijkste onderdeel van dit verhaal, maar laat ik er toch iets over zeggen. In welke mate schaadt bovenstaande situatie de Nederlandse portemonnee?
- Loondoorbetaling bij werkgerelateerd verzuim 2012-2014 gemiddeld: 4,7 miljard euro per jaar
- Werkgerelateerde kosten van arbeidsongeschiktheidsuitkeringen 2015: 1,9 miljard euro per jaar
- Kosten van (medische) zorg voor personen met een arbeidsgerelateerde aandoening: 1,4 miljard euro per jaar
Totale kosten: 8 miljard per jaar
Oplossingen
In 2015 vond 52% van de werknemers dat er arbeidsrisico’s spelen en dat er (aanvullende) maatregelen getroffen moeten worden als het gaat om werkdruk en werkstress. Zowel werknemer als werkgever dragen daarvoor verantwoordelijkheid.
Werkgevers zullen de omvang van deze problematiek moeten erkennen en zorg dragen voor hun medewerkers. Helaas handelen veel werkgevers nog uit angst en pushen ze hun werknemers om te hard te werken en bij ziekte gauw weer aan de slag te gaan. Laat je inspireren op de website innovatief in werk.
Werknemers kunnen gaan experimenteren met meditatie, mindfulness, sporten, time management, gezond eten en nog een hele hoop meer. Ik zal de komende maanden, om je beleving van vervelende arbeidsomstandigheden wat te verzachten, regelmatig publiceren over deze onderwerpen.
Cheers,
Jos
