Wie goed om zich heen kijkt, ziet dat mensen (heel) veel tijd en energie steken in het najagen van geluk. Daar is in principe niets mis mee – we zijn maar kort op aarde en het zou zonde zijn wanneer dat korte bezoek een en al ellende was. Maar nog steeds kunnen we ons afvragen of ‘Hoe word je gelukkig?’ wel de juiste vraag is. Het leven draait toch om meer dan dat? Om de bijdrage die we leveren, om de mate waarin we vrede kunnen ervaren ongeacht onze omstandigheden, om leren en ontdekken? Zeker – en alsnog denk ik dat ‘Hoe word je gelukkig?’ niet per se dé goede vraag is, maar wel één van de beste vragen. En dan bedoel ik geen kortstondig geluk, maar iets wezenlijkers, iets wat werkelijk vervult. Wie zich gelukkig voelt, zo laten wetenschappelijke studies zien, denkt in mogelijkheden, is veerkrachtig en heeft energie en motivatie om een zinvolle bijdrage te leveren aan de maatschappij. Het is iets waardevols om na te streven, maar hoe?
Wat is geluk?
Wetenschappers noemen geluk ook wel subjectief welbevinden. Het bestaat uit twee componenten:
- Gelukkig zijn mét je leven (cognitie).
- Gelukkig zijn ín je leven (emoties).
Het bestaat dus uit een positieve zelfevaluatie (‘ik ben lekker bezig, het gaat goed’) en een fijn gevoel (ik voel me blij, kan genieten, voel me verbonden in het hier en nu).
In de inleiding maakte ik al een onderscheid tussen kortstondig geluk en iets ‘wat werkelijk vervult’. Laat ik voor beide componenten een voorbeeld geven:
- Gelukkig zijn mét je leven (cognitie).
- Kortstondig: denken dat je beter bent dan een ander.
- Werkelijke vervulling: inzien dat je een betekenisvolle bijdrage levert aan je omgeving, vanuit je persoonlijke waarden.
- Gelukkig zijn ín je leven (emoties).
- Kortstondig: elke dag een ijsje eten.
- Werkelijke vervulling: mindfulness beoefenen, dankbaarheid en compassie voelen, bewust genieten, je verbonden voelen met anderen in het hier en nu.
Waarom is gelukkig zijn moeilijk?
Laten we deze vraag per component beantwoorden.
- Gelukkig zijn mét je leven (cognitie).
- We leven in een prestatiemaatschappij. Hierdoor zijn we geneigd onszelf continu te vergelijken met anderen – en dat is een recept voor somberte. Ook denken we (soms onbewust) dat méér geld leidt tot meer geluk. Studies laten echter zien dat je een gemiddelde hoeveelheid geld nodig hebt, daarboven neemt je geluksniveau nauwelijks toe. Ook het veranderen van omstandigheden, zoals een verhuizing, heeft maar weinig effect op je geluksniveau. In plaats van succes, geld en betere omstandigheden, zijn het juist zaken als dankbaarheid, prosociaal gedrag en sociale verbinding die leiden tot werkelijk geluk.
- Gelukkig zijn ín je leven (emoties).
- De smartphone is een probleem. Alleen al de aanwezigheid van je smartphone leidt tot minder lachen en een slechtere prestatie bij het leren van nieuwe vaardigheden, zo blijkt uit studies. Onbewust moeten we onszelf namelijk bedwingen om de telefoon (dopaminemachine) niet te pakken, wat afleidt en energie kost. Wanneer we ons even niet goed voelen, grijpen we nu vaak naar onze telefoon, die ons kan voorzien van een snelle boost in dopamine. We zullen echter steeds meer input nodig hebben, het vervult niet. Mindfulness zorgt er daarentegen wél voor dat je meer geluk ervaart ín je leven. Wie bewust geniet van een slokje koffie, wie kijkt naar de blauwe lucht, diep inademt naar de buik, wie geniet van hardlopen op het gras en de ogen van een kleinkind – die persoon ervaart geluk ín het leven.
De twee belangrijkste factoren
Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat deze twee factoren een grote bijdrage leveren aan de mate waarin jij je gelukkig voelt:
- De mate waarin je real time sociaal contact ervaart. Het gaat hier om contact maken met iemand in het hier en nu. Dat kan de barista zijn, je moeder of een vriend – en dat kan door met elkaar te bellen of door elkaar in het echt te zien. Elkaar zo nu en dan een appje sturen op Whatsapp heeft dit effect niet, het is niet real time en daardoor voel je je niet werkelijk sociaal verbonden.
- De mate waarin je ‘geeft’. Uit wetenschappelijke studies blijkt dat we gelukkiger worden van geld uitgeven aan anderen, ook al verwachten we dat dat niet zo is.
Naast deze twee factoren zijn enkele basisfactoren ook uitermate belangrijk: slaap, fysieke beweging en voeding.
Cognitie, emotie en gedrag
Psychologen maken handig onderscheid tussen cognitie (gedachtes), emotie en gedrag. Ze beïnvloeden elkaar op allerlei manieren.
Wat betreft ons gedrag hebben we al ontdekt dat we onze telefoon weg kunnen leggen in een andere kamer en dat we meer sociaal contact op kunnen zoeken (ook in de trein of op straat of door je in te schrijven bij een koor of sportclub).
Onze cognitie vraagt ook aandacht, aangezien we leven onder het juk van een negativity bias. Onze kans op overleving neemt toe wanneer we letten op gevaren en wanneer we ons zorgen maken. Daar gaat onze aandachte van nature naar uit. Dankbaarheidsoefeningen helpen je op de balans te herstellen. Zo kun je elke ochtend en avond (in de gratis app Presently) drie dingen opschrijven waar je dankbaar voor bent. Het gaat hier juist ook om het kleine: het bewuste slokje van je koffie, het gemaaide gras of de stoeipartij met je hond.
Op het gebied van emoties is het belangrijk om negatieve emoties te accepteren – het zijn boodschappers die je de weg wijzen. We hoeven de strijd er niet mee aan te gaan – we kunnen naar ze luisteren. Wanneer je werk te zwaar is of je niet vervult, dan zul je dat voelen. Je kunt dan onderzoeken hoe je je werk meer kunt gaan afbakenen en hoe je jouw waarden en unieke kwaliteiten meer kunt gaan inzetten op het werk.
Bonustips
Ik sluit dit artikel graag af met enkele bewezen bonustips:
- Neem een hond. Hondeneigenaren komen makkelijker in contact met mensen op straat, ze bewegen dagelijks en ze kunnen mindful verbinden met een dier dat onvoorwaardelijk van ze houdt.
- Zorg dat je het gevoel hebt dat je genoeg vrije tijd hebt. Mensen die het gevoel hebben dat ze nergens tijd voor hebben, voelen zich vaak ongelukkig. Door wekelijks een blok in je agenda vrij te houden of door bewust te genieten van korte vrije momenten, kun je je gevoel van vrijheid vergroten.
- Beoefen negatieve visualisatie. Beeld je in dat je ouders, partner of kinderen plotseling overleden zijn – of dat er een oorlog is uitgebroken of dat je huis is afgebrand. Keer vervolgens terug naar de werkelijkheid en ervaar het enorme contrast.
- Positieve visualisatie, bijvoorbeeld visualiseren dat je een marathon hebt uitgelopen, wordt door onderzoekers afgeraden. Deze positieve visualisatie activeert beloningscentra in je brein, waardoor je motivatie om nog iets te ondernemen afneemt.
- Geluk in kleine beetjes. Mensen wennen aan alles, zowel goede als slechte ervaringen. Een lekkere salade is bijvoorbeeld even heel lekker, maar wanneer je deze elke dag eet, zul je er na verloop van tijd niet meer van genieten. Het voelt goed wanneer je fijne dingen wat meer uitspreidt.
Sommige mensen hebben het zo zwaar dat geluk niet eens relevant is
Sommige mensen leven momenteel in vreselijke omstandigheden. Hun situatie en/of omgeving (een terminale ziekte, oorlog, mishandeling, uitbuiting, armoede) en/of hun innerlijke wereld (mentale ziektes) zorgen voor een ongelofelijke hoeveelheid lijden. Wat doet dit gegeven met ons streven naar geluk? Ik denk dat een persoonlijk streven naar geluk nog steeds gerechtvaardigd is. Studies laten zien dat gelukkiger mensen meer energie hebben voor activisme. Klimaatwanhoop is begrijpelijk, maar niet per se helpend. Wie zich een beetje gelukkig voelt, denkt makkelijker in mogelijkheden en is veerkrachtiger – waardoor ze beter toegerust zijn om de wereld te helen. Voor de mensen die zich ín vreselijke situaties bevinden, zijn deze tips nu minder relevant. Zij moeten eerst geholpen worden en weer vaste grond onder hun voeten krijgen. Daarna kunnen ze hopelijk alsnog baat hebben bij de informatie uit dit artikel – door zich opnieuw voorzichtig te gaan verbinden met hun omgeving.
Slotreflectie
Het blijft misschien wat oppervlakkig voelen, de ‘zoektocht naar geluk’, maar ik hoop dat bovenstaande informatie je heeft laten zien dat geluk iets betekenisvols kan zijn. Bovendien blijkt uit onderzoek dat onze ideeën over geluk vaak niet kloppen. Dat maakt deze kennis enorm belangrijk.
Toch is er ook een valkuil. Mens zijn is niet makkelijk, want we worden allemaal geconfronteerd met verlies en pijn. Het is van belang dat we onszelf mens laten zijn, dat we alle emoties mogen voelen: woede, wanhoop, angst, verdriet én geluk. Er is niets mis met het zoeken naar geluk, zeker wanneer je weet waar je het werkelijk kunt vinden. De wereld zal dan opleven – en jij ook.
Bron: Huberman Lab, Dr. Laurie Santos: How to Achieve True Happiness Using Science-Based Protocols
