Eigenwaarde – krachtige lessen van mijn vader

Afgelopen weekend was ik na maanden weer eens bij mijn lieve ouders op bezoek in Leiden. Het voelde goed om in de tuin te zitten van het huis waar ik geboren ben; om met mijn vader een rondje om de wijk te wandelen – een wijk waarvan ik elke straatsteen herken. We hadden het tijdens de wandeling – zonder dat woord te noemen – over eigenwaarde.

Zondag brak de lucht open tot een blauw canvas. Mijn ouders hebben sinds kort een hond – en mijn vader en ik lieten hem vrij in een bos in de buurt. Ik ademende de frisse lucht in, rekte me uit en vertelde over mijn levenssituatie.

Aandachtig luisterde hij naar mijn verhaal.

Het valt me nu na enkele jaren op dat hij – geduldig en niet belerend – in gesprekken steeds dezelfde boodschap met me deelt. Dit is duidelijk de ‘les’ die hij de afgelopen (bijna) 70 jaar geleerd heeft – en de les die hij op mij wil overdragen.

Levenslessen zijn moeilijk over te dragen via woorden. Door te leven en ‘fouten’ te maken ontdekken we wat het leven is. Toch luister ik steeds meer naar mijn vader wanneer hij zijn inzichten deelt. Hij blijft dezelfde zinnen niet voor niets herhalen.

Eigenwaarde begint met zelfacceptatie

De woorden en zinnen zullen je bekend voorkomen. Weten en ervaren verschillen van elkaar. In mijn geval kan ik deze woorden en zinnen niet vaak genoeg horen.

“Begin met jezelf accepteren,” zegt hij. “Dat is de oefening. Accepteer dat je in bepaalde situatie angstig bent, accepteer dat je bepaalde dingen niet goed kunt en accepteer wie je nu bent. Accepteer dat je fouten maakt en accepteer wat je niet weet.”

Het spreekt voor zich, maar toch ga ik wat langzamer lopen, terwijl ik naar de plantjes kijk.

“Oefen op dezelfde manier in het accepteren van de mensen om je heen. Laat ze hun onvolkomenheden hebben. Ook zij mogen zichzelf zijn. Wat voortkomt uit het accepteren van jezelf en anderen, is dat je helemaal jezelf kunt zijn. Je schaamt je niet voor wie je bent, dus je geeft jezelf de ruimte en blijft trouw aan jezelf.”

We lopen door en de hond banjert door de struiken. Hij heeft geen weet van dit theoretische gesprek en vermaakt zich prima. Voor die prachtige hond is eigenwaarde geen issue. Is dat wat mijn vader bedoelt? Is die hond gewoon wie hij is, zonder daar verder een voorstelling van te maken?

Wanneer je jezelf accepteert, kun je jezelf zijn

“Juist wanneer je jezelf en anderen accepteert, kun je eerlijker je grenzen aangeven. Ook voel je minder een drang om jezelf te bewijzen. Je bent gewoon wie je bent.”

Allemaal theorie, en op zichzelf nog niet écht helpend, maar deze woorden komen van iemand die dit door de jaren heen heeft geoefend en ervaren; dat merk ik aan hoe hij erover praat.

Voel wat je nu ervaart en probeer daar trouw aan te zijn. Voel je bijvoorbeeld dat je een tijdje niet met een van je vrienden af wilt spreken, zeg dat dan. Laat zien dat je bepaalde dingen niet kunt en accepteer jezelf juist dan. We hebben allemaal wel wat.

Het woord ‘eigenwaarde’ verwijst dan naar de waarde die je vanaf je geboorte ‘was’ – bij gebrek aan een beter werkwoord.

Het verlies van eigenwaarde

Meditatieleraar Jan Geurtz – een inspirator voor mijn vader en mij – legt in zijn boeken uit dat we in onze jeugd leren dat we niet goed genoeg zijn. We gedragen ons natuurlijk en spontaan, maar krijgen uit naam van de opvoeding de boodschap dat het anders moet. Dat is onvermijdelijk en geen ramp.

Als gevolg ontwikkelen mensen twee strategieën:

1. Presteren voor erkenning. Als ik A en B doe, dan ben ik goed genoeg.
2. Pleasen. Als ik doe wat anderen willen, dan ben ik goed genoeg.

We wandelen rustig verder tussen de zonnestralen die door het bladerdak schijnen. “Gun anderen de acceptatie die je jezelf geeft.”

De druk gaat van de ketel wanneer je niet meer werkt om erkenning te krijgen van de mensen om je heen. Je kunt werken vanuit een ‘intrinsiek genieten’.

Eigenwaarde en oprechte communicatie

Je hoeft niet met iedereen harmonieus en gelukkig door het leven te gaan. Met bepaalde mensen match je niet, daar mag je eerlijk over zijn naar jezelf en naar hun. Het is een cliché, maar het leven is te kort om achter de behoeftes van anderen aan te rennen.

Elke keer wanneer mijn vader dezelfde boodschap deelt, duizelt het me een beetje. Ik snap het, maar hoe doe je dit? Ik zie dat hij zichzelf is en ontspant in het bijzijn van anderen. Volgens mij heeft hij dit stap-voor-stap ‘ontdekt’, door steeds trouwer te zijn aan zichzelf en wie hij is. Het accepteren van anderen is eigenlijk de andere kant van dezelfde medaille: de kunst van anderen volledig accepteren, kun je toepassen op jezelf en andersom. Juist vanuit volledige acceptatie voor wie iedereen is, kun je trouw blijven aan jezelf en grenzen aangeven op een prettige manier. In plaats van oordelend kun je oprecht communiceren.

‘Maar wie ben ik dan?’ kan je je nu afvragen. Hoe kan ik mezelf zijn? “Je hebt vanuit je jeugd allerlei ideeën over wie je bent of zou moeten zijn ontwikkeld. Je bent gewoon wie je op dit moment bent. Heb je nu behoefte aan een wandeling? Dan is dat nu wie je bent. Wil je een andere baan? Dan is dat nu wie je bent. Complexe ideeën over wie we zouden moeten zijn, zitten ons vaak in de weg.”

De hond springt om ons heen en is blij.

Houd het simpel. Wandel een stukje, zeg wat je voelt en geniet.