Cortisol, het ‘stresshormoon’, is een hormoon met twee gezichten: het kan voor ons werken, maar het kan zich op de langere termijn ook ‘tegen ons keren’. Hieronder leg ik uit wat de functie is van cortisol en wat we kunnen doen wanneer we er te veel van aanmaken en ons lichaam uit balans raakt. Je ontdekt of cortisol verlagen met supplementen mogelijk en verstandig is.
Belangrijke mededeling vooraf: raadpleeg voor onderbouwd advies omtrent voedingssupplementen altijd je huisarts.
Wat is cortisol?
Cortisol is een hormoon dat wordt aangemaakt in de bijnierschors, dus bij je nieren. Het wordt ook wel het stresshormoon genoemd, omdat het vrijkomt bij elke vorm van stress, zowel fysiek als psychologisch.

Wat is de functie van cortisol?
Cortisol zorgt ervoor dat we op de langere termijn effectief kunnen reageren op stressvolle situaties. Op het moment van stress maakt ons lichaam zich klaar om te vechten of vluchten; er wordt dan adrenaline en noradrenaline aangemaakt. Deze hormonen helpen ons razendsnel te reageren.
Cortisol is nuttiger wanneer je een relatief langere tijd op 110% of 120% moet presteren (of denkt dat te moeten doen). Het zet je lichaam een tijdje in een ‘overleef- of prestatiestand’. Zaken als het verteren van voedsel en het functioneren van je immuunsysteem zijn tijdelijk minder belangrijk voor je lichaam.
Cortisol helpt daarnaast bij je dag- en nachtritme. Vroeg in de ochtend zorgt het hormoon ervoor dat je wakker en alert wordt. Dan is er sprake van een automatische cortisolpiek.
Ook wordt er cortisol aangemaakt bij een lage bloedsuiker.
Wat zijn de effecten van de aanmaak van cortisol?
Wanneer het hormoon cortisol wordt aangemaakt, zorgt dit voor enkele veranderingen in je lichaam:
- Bloedsuiker wordt verhoogd (bepaalde eiwitten in spieren worden afgebroken waarbij aminozuren vrijkomen. Hiervan kan glucose worden gemaakt.)
- Ontstekingen worden geremd.
- Hartslag gaat omhoog.

Een te hoog cortisol-niveau
Wanneer je langdurig te veel cortisol aanmaakt (chronische stress), dan heeft dat negatieve gevolgen. Dit kunnen we begrijpen, wanneer we bedenken dat cortisol ons helpt lange tijd op 110% of 120% te presteren; even kan, maar je lichaam is er uiteindelijk niet op gemaakt. Dit zijn klachten die je kunt krijgen:
- Slaapproblemen (niet in slaap kunnen komen, ’s ochtends niet op kunnen staan vanwege de moeheid die je nog voelt en ‘s nacht wakker worden en niet meer kunnen inslapen).
- Beschadiging van delen van de hersenen, voornamelijk de hippocampus (met als gevolg klachten gerelateerd aan geheugen en concentratie). De hippocampus, die krimpt onder chronische stress, remt de verdere aanmaak van cortisol, dus dit zorgt voor een negatieve spiraal.
- Allerlei ziektes (vanwege de remming van het afweersysteem).
- Uitputting. Lees hier hoe de bijnieren een rol spelen in het ontstaan van uitputting.
- Hoge eetlust en meer trek in koolhydraten en suiker.
- Een hoge of juist lage bloeddruk.
- Verlaagd libido.
- Rusteloosheid.
- Negatieve stemming; de productie van serotonine wordt onderdrukt door cortisol.
- Afbraak spieren en slappe spieren.
- Hart- en vaatziekten.
- Veroudering.
- Maag- en darmklachten.
Je raakt kortom uit balans. Er ontstaat al gauw een negatieve spiraal.
Een te laag cortisolniveau
De negatieve gevolgen van een te laag cortisolniveau zijn waarschijnlijk vrijwel identiek aan die van een te hoog cortisolniveau. Een te laag cortisolniveau ontstaat wanneer je langdurig te veel cortisol hebt aangemaakt. Het is lastig om de twee van elkaar te onderscheiden.

Hoe zorg je voor een goede cortisolwerking? Cortisol verlagen met supplementen
Om het hormoon voor je te laten werken, is het van belang de volgende punten in acht te nemen:
- Zorg voor een regelmatig dag- en nachtritme. Het is van groot belang dat je voldoende slaapt. Desnoods kun je overdag wat slaap inhalen. Zorg ’s ochtends al voor wat daglicht, zodat je lichaam begrijpt dat het ochtend is.
- Houd je bloedsuikerspiegel stabiel. Probeer je inname van snelle suikers dus te beperken.
- Sport gematigd en vermijd overtraining. Het hormoon endorfine dat vrijkomt tijdens het sporten, reguleert de aanmaak van cortisol. Té intensief sporten zorgt juist weer voor stress.
- Lach, maak plezier.
- Gezonde voeding. Koffie, alcohol en ongezond vet dragen bij aan hogere cortisol waarden. Een voorbeeld van een gezond dieet is een koolhydraatarm dieet dat bestaat uit o.a. de volgende voedingsmiddelen: zalm, tonijn, eieren, bessen, citrusvruchten, sinaasappels, donkere bladgroenten, knoflook, basilicum en zoethout.
- Wat betreft supplementen is het vooral belangrijk dat je genoeg vitamine C, vitamine B5, foliumzuur, omega-3 (krillolie), eiwitten en gezonde vetten binnenkrijgt. Recentelijk had ik contact met een orthomoleculair arts, die haar inzichten heeft gedeeld wat betreft chronische vermoeidheid en supplementen. Een overzichtje van de supplementen die ze aanraadde vind je in het artikel inzichten van een orthomoleculair arts.
- Ontspanningsoefeningen.
- Ademhalingsoefeningen. Door op een goede manier te ademen, kun je absoluut stress verminderen.
- Muziek. Een studie van Japan’s Osaka Medical Center met mensen die een kijkonderzoek aan de dikke darm lieten uitvoeren, heeft dit aangetoond. Bij patiënten die tijdens het onderzoek luisterden naar muziek steeg de cortisolwaarde namelijk minder dan bij patiënten die in een stille ruimte onderzocht werden.
- In groene, witte, zwarte en oolong (groen + zwart) thee zit L-theanine. Dit aminozuur zorgt voor relaxatie. Met acht kopjes thee krijg je flink wat L-theanine binnen, alleen krijg je dan ook vrij veel cafeïne binnen, wat niet handig is met het oog op stress. Overweeg dus cafeïnevrije thee aan te schaffen (L-theanine blijft behouden in het proces). Overdag kun je groene, witte, zwarte en oolong thee drinken met cafeïne en ’s avonds kun je deze theesoorten drinken zonder cafeïne. L-theanine is te koop als supplement, net als L-theanine in combinatie met omega 3.
- Reduceer stress en leer beter omgaan met stress. Veel blogs op deze website gaan hierover.
- Ashwagandha schijnt cortisol te kunnen verlagen. Dit is een voorbeeld van een ‘adaptogeen’ kruid. Hier is een hoop over te zeggen en het bewijs is nog beperkt – vandaar dat ik hier in een apart blog over kruiden aandacht aan besteed. Adaptonyl is een rustgevend supplement waar o.a. ashwagandha in zit (wel wat prijzig).
- Tot slot schijnt CBD-olie cortisol te kunnen verlagen.
Tot zoverre mijn tips omtrent cortisol verlagen met supplementen! Ik heb er bewust voor gekozen om niet alleen de supplementen te noemen, aangezien een holistische aanpak het beste werkt.
Deze pagina bevat één of meerdere affiliate links, meer info hierover lees je hier.