Vanwege mijn hoogsensitiviteit en hoogbegaafdheid was het onvermijdelijk dat deze wereld me zou overweldigen. Dat is niet het onoverkomelijke lot van iemand die sensitief is en diep nadenkt, maar het is wel een onderdeel van zijn leven. Als reactie op deze ervaring ben ik op zoek gegaan naar manieren om een fijn leven te leiden in een drukke wereld. Mijn nieuwsgierigheid voedt deze zoektocht naar persoonlijke groei.
Eerst een kleine waarschuwing vooraf.
Laatst las ik een stuk in De Correspondent over zelfzorg. De schrijver legt in het stuk uit dat zelfzorg ‘gekaapt’ is door de vrije markt, waardoor zelfzorgactiviteiten ons om de oren vliegen. Al die individuele verantwoordelijkheid en keuzemogelijkheden kunnen ons overweldigen. Met nog meer druk(te) komen we niet verder, dus laat ik alvast een sprong maken naar de conclusie van dit stuk: soms is wat we zoeken heel dichtbij, alleen ervaren we het niet doordat we zo druk zijn met zoeken.
Wat is persoonlijke groei?
Onder persoonlijke groei versta ik dat je jezelf beter leert kennen. Ook gaat het over het ontwikkelen van andere manieren van zijn, denken en doen. Manieren die bijdragen aan je authenticiteit. Persoonlijke groei is de groei die eraan bijdraagt dat jij een gelukkig en betekenisvol leven kunt leiden, op jouw unieke manier.
Een voorbeeld is het beter leren omgaan met angst en overprikkeling. Deze ervaringen horen bij het leven (zeker het leven van een hoogsensitief persoon). Op dit ‘schone lijden’ volgt vaak ‘vervuild lijden’: je enorm druk maken en weerstand bieden tegen je angst en overprikkeling. Persoonlijke groei is het aanleren van andere manieren van zijn, denken en doen die je helpen om het vervuilde lijden wat te verminderen.
Wat heb ik uitgeprobeerd?
Mijn zoektocht begon vanuit nieuwsgierigheid. Pas later – toen ik klachten begon te ervaren – begon ik het zoeken te forceren, vanuit angst. Laten we eerst kijken naar wat ik uitgeprobeerd heb; daarna maak ik de balans op.
Kwantumfysica
Halverwege de middelbare school liep ik door een boekhandel en zag ik het boek What the bleep do we know!?. De film had ik al gezien en die boeide me, en toen ik het boek zag voelde ik enthousiasme. Er werd gesproken over kwantumfysica en wat er schuilgaat achter de waargenomen realiteit. Achteraf zie ik dat de makers conclusies trokken die niet wetenschappelijk onderbouwd waren, maar het feit dat materie niet is wat ze lijkt, blijft me fascineren. De vreemde, soms onbegrijpelijke kennis helpt me om met een open geest naar de realiteit te kijken, om me te blijven verwonderen over dit bestaan – en haar mogelijkheden.
Kennis over hoogsensitiviteit
Eerst wilde ik niets van hoogsensitiviteit weten, want het klonk zwak. Later besefte ik dat ik hoogsensitief ben (ik herken me in vrijwel alle kenmerken van hoogsensitiviteit) en dat het helpend is hier wat over te lezen. Ik kon mezelf wat makkelijker accepteren en ten tweede kon ik betere keuzes maken. Ik snap nu waarom zaken me meer raken en waarom ik sneller overprikkeld raak. Ik weet dat rust en stilte me goed doen. Ook weet ik dat hoogsensitiviteit een kracht kan zijn: ik merk veel op, kan goed luisteren, ben empathisch en creatief.
Kennis over hoogbegaafdheid
Ik kwam er pas achter dat ik hoogbegaafd was toen ik achterin de twintig was. Toen ik vastliep in werk vroeg ik me af hoe dit kon en niet veel later ontdekte ik dat hoogbegaafdheid eigenlijk een veelzijdige eigenschap is. Net als bij hoogsensitiviteit, hielp kennis over hoogbegaafdheid me bij zelfacceptatie en zelfkennis. Ik begrijp nu waarom rechtvaardigheid zo belangrijk voor me is, waarom ik sensitief ben, diep nadenk, een neiging heb tot perfectionisme en gedrevenheid. De kracht en valkuilen probeer ik te benutten dan wel vermijden.
Meditatie
Wanneer je mediteert, ben je je bewust van je huidige ervaring, zonder oordeel. Je bent je bewust van je gedachtes, emoties, fysieke sensaties en de buitenwereld zonder hier ‘iets mee te doen’.
Formele zitmeditatie is nuttig, maar activiteiten als basketbal, wandelen en dansen kun je ook op een meditatieve manier ervaren. Meditatie brengt mij innerlijke rust en vanuit die innerlijke rust ontstaan ook inzichten in wat goed voor me zou zijn en wat ik wil.
Yoga
Yoga doet me goed. Ik ben een fysiek persoon en vind het dus leuk om te stretchen en te werken aan mijn balans. Daarnaast is yoga een soort meditatie, waar je je bewust bent van je adem en je lijf. Ik start elke ochtend met yoga, zodat mijn lichaam wakker kan worden en ik meer in mijn lijf kom.
De natuur
Een gratis medicijn. Hier hoef ik eigenlijk weinig over te zeggen, dus laat ik dat dan ook maar niet doen.
Zelfcompassie
Zelfcompassie heeft me enorm geholpen. De innerlijke criticus staat vaak op de voorgrond, dus het is verstandig om een liefdevollere kant in jezelf actief te ontwikkelen. Zelfcompassie bestaat uit drie stappen: mindful erkennen wat je nu ervaart, vervolgens inzien dat wereldwijd veel mensen hetzelfde ervaren, om tot slot over te gaan tot jezelf geven wat je nu nodig hebt. Dat laatste is niet altijd even duidelijk, maar je kunt het wel aan jezelf vragen: wat kan ik voor je doen? – terwijl je een hand op je hart legt.
Het werkboek mindful zelfcompassie biedt een goede introductie.
Positieve psychologie
Ik heb me verdiept in de positieve psychologie, ook aan de universiteit. Ik denk dat mijn interesse in ‘hoe te leven’ en ‘hoe gelukkig te zijn’ me op dit pad brachten. De positieve psychologie leek antwoorden te hebben op vragen omtrent geluk en zingeving.
Een aantal zaken zijn me zijn bijgebleven:
- Dankbaarheid beoefenen. Mensen zijn vanuit biologisch perspectief niet ‘gemaakt’ om aandacht te besteden aan het positieve. Wie gelukkig wil zijn, moet dankbaarheid actief beoefenen, door bijvoorbeeld elke avond drie dingen op te schrijven waarvoor je dankbaar bent. Hiermee ontwikkel je de vaardigheid om oog te hebben voor wat je ‘hebt’ en ervaart. Ik doe dit elke avond.
- Werk vanuit je kracht. Zorg dat je inzicht hebt in jouw kwaliteiten en benut ze volledig. Dit is effectiever dan het proberen goed te worden in ‘alles’.
- Zingeving. Een van de belangrijkste bronnen van zingeving is verbondenheid (en zelftranscendentie).
- Schrijf dierbaren een brief. Ik heb vrienden en familieleden een brief geschreven waarin ik vertel hoe ik ze zie en waarom ik blij met ze ben. Dit heeft me goed gedaan.
Play it away
Play it away is een boek van Charlie Hoehn. Hij vertelt dat spelen met vrienden hem heeft geholpen om te herstellen van stress, angst en overspanning. Een bal overgooien met zijn broer in de tuin, een rondje rennen met een vriendin van ‘m en haar labrador, een potje voetballen met een collega… Dit doet mij ook altijd enorm goed. Ik zou het echter zonde vinden als spel een middel wordt om minder gestrest te zijn. Spelen is gewoon leuk, heeft waarde in zichzelf.
Nondualiteit – Jeff Foster en de Waking Up app
Op een gegeven moment merkte ik dat ik niet veranderde; ik bleef klachten ervaren en bleef vastlopen. Toen zocht ik mijn heil in nondualiteit. De app Waking Up, YouTube filmpjes en boeken van Eckhart Tolle, en boeken en praatjes van Jeff Foster – allemaal hebben ze eraan bijgedragen dat ik kon ervaren dat ik ‘bewustzijn ben’. Alles speelt zich af in bewustzijn: mijn veranderende lijf en gedachtes, alles wat ik waarneem in mijn omgeving. De term nondualiteit verwijst naar niet-twee, het gaat hier om één ervaring. En als alles wat zich afspeelt in mijn bewustzijn er mag zijn, dat is er minder sprake van ‘vervuild lijden’. Het is.
Innerlijk kind
Dr. Gabor Maté is een van de mensen die het veel heeft over het innerlijk kind. Hij meent dat lichamelijke signalen vaak een uiting zijn van een emotie of behoefte van het innerlijk kind. We weten dat het hier en nu vrijwel altijd veilig is, maar toch voelt dat vaak niet zo en dat heeft alles te maken met die vierjarige in ons. Hij of zij heeft dingen meegemaakt en moest daar met de vermogens van een vierjarige op reageren.
Soms raak je overweldigd door een trigger in het hier en nu, een trigger die iets weg heeft van iets engs van vroeger. Wanneer dit gebeurt, daalt je IQ en opereert je brein vanuit een primitiever deel. Op zo’n moment probeer ik de verbinding te voelen met mijn lijf, ik ga een stukje wandelen (ritmische activiteiten helpen) en ik beoefen zelfcompassie (zie hierboven).
Nervus vagus
We leven in een drukke wereld. Specifieke kennis over de nervus vagus kan helpen bij de regulatie van je zenuwstelsel. Zo kun je het gebied in en rond je oor stimuleren, schudden, je hand op je hart leggen, je ademhaling vertragen en een warme kop thee drinken.
De psychologie
Psychologie is de academische richting die zich bezighoudt met bovenstaande vragen. Binnen de klinische psychologie zijn er allerlei behandelingen ontwikkeld voor veelvoorkomende ‘stoornissen’, zoals sociale angst. Door me te verdiepen in die protocollen werd me duidelijk wat veelvoorkomende valkuilen zijn op weg naar herstel. In het geval van sociale angst is dat bijvoorbeeld ‘vermijding’.
Psychologische kennis maakt persoonlijke groei net wat makkelijker, want nu weet ik hoe het bij de gemiddelde mens ongeveer werkt. Bovendien maakt de psychologie ook continu een groei door.
Lichaamsgerichte therapie
Ervaringen van angst, trauma, stress en overprikkeling zorgen er vaak voor dat we ‘naar ons hoofd schieten’. Vanuit die gedachte heb ik, wanneer ik hulp zocht, op een gegeven moment gekozen voor lichaamsgerichte therapie. Een gevoel van veiligheid kun je voor een groot deel op een lijfelijke manier opwekken.
Sharing circles
Ik heb het geluk dat ik leuke en bijzondere vrienden en familieleden heb. Toen sharing circles wonnen aan populariteit, zijn we dit als vriendgroep en als familie ook gaan toepassen. Een sharing circle is een samenkomst van mensen, waar persoonlijke ervaringen openlijk gedeeld worden. Er is veel ruimte om emoties te uiten en de luisteraars luisteren, zonder meteen advies te geven. Ik ben blij dat ik kwetsbare delen van mezelf zo heb kunnen delen met dierbaren; dat maakt minder eenzaam.
Yoga nidra
Net als zelfcompassie heeft yoga nidra me enorm geholpen. Wanneer je zenuwstelsel overactief is, helpt yoga nidra bij de activatie van het parasympatisch zenuwstelsel. Yoga nidra is een soort body scan. Je vindt ze gratis in de app Insight Timer.
Acceptance & Commitment Therapy (ACT therapie)
ACT therapie (veel psychologen werken hiermee) heeft me geleerd dat het belangrijk is om te leven vanuit je waarden. Wie veel stress, angst of somberte ervaart, kan in de valkuil stappen van het volledig leven vanuit de bril van die klachten: hoe los ik dit op? Je kunt echter ook mét je klachten leven, vanuit je waarden. In de inleiding zei ik al dat het een valkuil is om een zoeker te worden en te vergeten te ‘vinden’.
Mindfulness speelt in ACT een belangrijke rol: je bewust zijn van het hier en nu, zonder oordeel. Zie, voel, proef, ruik, geniet en bewonder wat er nu is.
Groepstherapie
Groepstherapie is als een snelkookpan waarin je inzichten op kunt doen wat betreft je persoonlijkheid. Ook kun je er experimenteren met andere manieren van omgaan met mensen. Het kan fijn zijn wanneer je ontdekt dat andere mensen hetzelfde ervaren als jij; of wanneer je merkt dat jij in staat bent om andere mensen advies te geven. Groepstherapie heeft in die zin een unieke kracht ten opzichte van individuele therapie. Als je het geluk hebt terecht te komen in een groep met gelijkgestemden, dan kan het van grote waarde zijn.
Psychotherapie
Psychotherapie kan helpen bij het ‘op verhaal komen’. Een psychotherapeut laat je uitgebreid vertellen over je verleden en heden, je denkbeelden, twijfels en dromen. In mijn ervaring is psychotherapie wat minder helpend wanneer er sprake is van angst of trauma; een lichaamsgerichte benadering sluit daar denk ik beter bij aan. Psychotherapie kan echter wel inzicht geven in je patronen, zodat je gaat doorzien wat je altijd deed en wat je wellicht anders zou kunnen doen. Ook kun je er betekenis geven aan allerlei heftige en onstuimige levensgebeurtenissen.
Sport
Hierboven onder het kopje Play it away zei ik al dat ik het zonde vind wanneer iets leuks een middel wordt om stress te verlagen. Ik houd veel van sport en dat wil ik graag zo laten. Mooi meegenomen dat ik me er fysiek, mentaal en emotioneel beter door ga voelen!
Wat werkte niet?
Oké, deze lijst is lang genoeg, laten we stoppen met zoeken en beginnen met vinden.
Wat momenteel het minst goed werkt voor mij is mijzelf afwijzen en over mijn grenzen gaan (om anderen te pleasen bijvoorbeeld, of vanwege een streven naar perfectie). Ook werkt het niet om vanuit angst driftig te zoeken naar ‘oplossingen’.
Wat werkt wel?
Wat helpt me het meeste in deze fase van mijn leven?
Jeff Foster
De essentie van wat voor mij werkt vind ik momenteel in de visie van Jeff Foster, het volledig durven zien en accepteren van wat er nu is. Het liefdevol omarmen en er verder eigenlijk niets ‘mee doen’. Dit is, aldus Jeff, ‘diepe rust’. Je beschouwt en ‘omarmt’ jezelf vanuit een breder bewustzijn en een besef dat het normaal is dat jij als mens – met een gevoelig zenuwstelsel, een geschiedenis, conditionering, trauma’s – ervaart wat je nu ervaart. Het doel is niet zozeer het helen van je angst, negatieve zelfbeeld en trauma, de lat ligt lager: het doel is hier prettig mee leren leven, het liefdevol omarmen.
Zelfcompassie en innerlijk kind
Vervolgens – al heb ik het hier niet over een stapsgewijs proces – helpen zelfcompassie en het idee van een ‘innerlijk kind’ me in de omgang met mezelf. Zelfcompassie gaat over het opmerken van je lijden, het inzicht dat andere mensen ook lijden zoals jij en de intentie om juist nu goed voor jezelf te zorgen. Soms gaat het hierin om zorg voor je innerlijk kind; de vierjarige (bijvoorbeeld) in jou die waarschijnlijk veel heeft meegemaakt en het hier en nu soms spannend, overweldigend of beangstigend vindt. Hij of zij heeft aandacht, erkenning en liefde nodig: ik ben hier, wat kan ik voor je doen? Hij of zij mag er zijn!
Levenskunst: ACT therapie en dankbaarheid
Levenskunst vind ik een leuke term, dus daar sluit ik graag mee af. ACT therapie is een bijzonder volledige therapievorm die eigenlijk de kunst van het leven omschrijft: ondanks alles een betekenisvol leven leiden. Dankbaarheid speelt hierin een belangrijke rol. Dankbaarheid kunnen voelen voor wat er wél is.
Afsluitende gedachtes
Is het je gelukt om tot hier te lezen? Dan is het je duidelijk geworden dat je heel wat af kunt zoeken in het leven. Laten we vooral proberen te genieten van dit proces zonder eind, want dit is het leven. Laten we niet vergeten ook te vinden, elke dag, elk moment. En ook is het een goed idee het niet te serieus te nemen!
Wellicht ervaar je dit artikel als overweldigend, vanwege de lange lijst aan tools en methodes. Hiermee wil ik alleen laten zien dat ik de afgelopen 15 jaar nieuwsgierig was naar mezelf en het leven. In mijn dagelijks leven zijn het slechts een paar simpele methodes die ik toepas.
In de ochtend doe ik een kwartiertje yoga en daarna mediteer ik; tijdens die meditatie stel ik mezelf een aantal vragen (wat heb ik nodig om mezelf vandaag vrij en gelukkig te voelen? Wat heeft mijn innerlijk kind nodig? Wat is het advies van mijn toekomstige zelf?). De antwoorden noteer ik in mijn to-do app voor die dag onder het kopje ‘geslaagde *dag’.
Ik probeer in de ochtend wat daglicht te pakken en ga dan aan het werk, liefst met een Pomodoro-timer, zodat ik elke 25 minuten een korte pauze neem. Ontspanning vind ik in de natuur, in spel (Play it away), verbinding met mensen, sport en yoga nidra. Gezien mijn hoogsensitiviteit probeer ik het rustig aan te doen; later op de dag loop ik bijvoorbeeld een rondje. Ook lees ik laat op de avond graag een roman. Tot slot schrijf ik drie dingen op waarvoor ik dankbaar ben.
Wanneer ik het moeilijk heb, en dat gebeurt nog vaak, dan probeer ik me daar bewust van te zijn. Ik probeer dit aspect van mezelf te accepteren en vanuit gevoelsniveau te onderzoeken wat ik en/of mijn innerlijk kind nodig hebben. Tijdens lichaamsgerichte therapie ga ik wat betreft dit proces meer de diepte in. Hoe lastig ook, ik probeer lichaamssignalen niet af te wijzen, maar ze te zien als boodschappers. En nogmaals: het doel is niet om volledig van de ‘klachten’ af te komen, het doel is om ermee te leren leven.
Dus steeds meer probeer ik het zoeken af te bouwen, zodat ik ook kan vinden. Ik heb ongelofelijk veel geluk, dat wil ik zien, ervaren en delen.
